Ketogeen dieet

Ketogeen dieet bij migraine

Wetenschappelijk onderzoek wat het positieve effect van het ketogene dieet op migraine ondersteunt is ten tijde van schrijven nog schaars. Desondanks neemt het aantal mensen die hun migraine met een ketogeen dieet hebben verbeterd toe [eigen ervaring auteur]. Het is de moeite waard om de werkzaamheid van dit dieet bij migraine beter te bekijken.

Wat is het ketogeen dieet?

Bij een ketogeen dieet wordt de inname van koolhydraten sterk beperkt en worden er juist meer gezonde vetten en eiwitten gegeten. Dit brengt een verandering teweeg in de energiehuishouding. In plaats van koolhydraten wordt er in toenemende mate vet verbrand. Wanneer dit op een bepaald punt komt, worden er ketonen geproduceerd. Deze ketonen kunnen als extra energiebron dienen, maar ook als signaalstoffen om bepaalde processen te verbeteren.
Een ketogeen voedingspatroon hoeft niet te beperkend te zijn; er kan een zeer gevarieerd menu mee samen worden gesteld. Het ketogeen dieet kan zonder problemen langere tijd worden gevolgd. Zeker in het begin kunnen er uitdagingen zijn. Het is daarom verstandig om je eerst goed in te lezen of begeleiding te zoeken.

Wetenschappelijk onderzoek

In 2013 publiceerde een team van Italiaanse onderzoekers een studie die was gedaan bij volwassen tweelingzussen [1]. De zussen hadden frequente migraineaanvallen en volgden eigenlijk een ketogeen dieet om gewicht te verliezen. Negen maanden lang wisselden zij een ketogeen dieet af met een koolhydraatarm en caloriearm dieet. Op die manier bereikten ze hun gewenste gewicht. Wat ze niet hadden verwacht was een dramatische vermindering in de frequentie en ernst van hun migraine in de maanden dat ze ketogeen aten.
Hetzelfde team van onderzoekers organiseerde vervolgens een observationele studie bij 96 vrouwen met overgewicht en migraine [2]. De deelnemers kregen het advies om zes maanden lang een standaard caloriearm dieet te volgen óf één maand een caloriebeperkt ketogeen dieet met daarna nog vijf maanden een standaard caloriearm dieet te doen. 
De eerste maand hadden de vrouwen in de ketogroep aanzienlijk minder hoofdpijnklachten. Zij maakten ook veel minder gebruik van hun migrainemedicatie ten opzichte van de vrouwen in de caloriearme groep. Toen de ketogroep na een maand met het standaard caloriearme dieet begon, namen hun migraineaanvallen weer toe, hoewel in mindere mate dan voorheen.
In 2019 voerden de onderzoekers een studie uit bij 35 volwassenen met overgewicht en migraine [3]. Hierbij wisselden de deelnemers zonder het te weten tussen een ketogeen dieet en een niet-ketogeen dieet. Bij 26 personen daalde de frequentie van de migraineaanvallen met 50%. Bij slechts drie personen gebeurde dit bij het niet-ketogene dieet.
Andere onderzoekers rapporteerden dat de positieve effecten van keto op hoofdpijnklachten onafhankelijk waren van gewichtsverlies en daarom direct aan ketose gekoppeld konden worden [4, 5, 6]. 
Het klinkt veelbelovend, maar dit zijn nog maar kleine studies; hoewel de auteurs van een systematische review en meta-analyse uit 2023 aangeven dat het ketogeen dieet mogelijk effectief kan zijn in de behandeling van migraine is er meer onderzoek nodig om hier uitspraak over te kunnen doen [7].

Positieve ervaringen

Hoewel er nog een beperkte hoeveelheid wetenschappelijk bewijs is voor het effect van een ketogeen dieet op migraine, zijn er ook positieve ervaringsverhalen. Vaak wordt er gemeld dat de aanvallen minder vaak optreden en dat de intensiteit van de aanvallen minder is; een verbetering van één aanval per week naar één aanval per 6 maanden is niet zeldzaam [eigen ervaring auteur].
De Zwitserse neurowetenschapper dr. Elena Gross, zelf jarenlang getroffen door chronische migraine, doet onderzoek naar de werking van het ketogene dieet bij migraine. Jarenlange onderzoeken en zelf-experimenten hebben haar ervan overtuigd dat migraine niet alleen een neurologische aandoening zijn maar net zo goed ook een metabole verstoring: “Eén van de oorzaken van migraine lijkt een energie deficiëntie syndroom in de hersenen te zijn [8, 9].”

Is een ketogeen dieet de oplossing voor iedereen met migraine?

Dr. Elena Gross: “Helaas is metabole migraine bij slechts een deel van de migrainepatiënten aan de orde. Als bij iemand de metabole verstoring niet of in mindere mate meespeelt, dan zal een ketogeen dieet mogelijk niet zo veel helpen.” Dat wil niet zeggen dat het niet de moeite van het proberen waard is. Zoals we zagen bij de kleine studies in Italië, kan een ketogeen dieet al in slechts een maand verbetering opleveren. 
Er zijn veel ketoboeken te koop waar je mee aan de slag kunt. Wil je liever begeleiding van een ketotherapeut hierbij? Dat kan. Op de website van Ketogeen Instituut Nederland vind je ketoprofessionals die opgeleid zijn in het toepassen van een ketogeen dieet als interventie. 

Auteur: Louisette Blikkenhorst, oprichter Ketogeen Instituut Nederland. Publicatiedatum: 16-03-2023Advies van de auteur aan mensen met migraine: “Ga het proberen en ervaar wat het voor je kan doen.”
Referenties:1. Di Lorenzo C, Currà A, Sirianni G, Coppola G, Bracaglia M, Cardillo A, De Nardis L, Pierelli F. Diet transiently improves migraine in two twin sisters: possible role of ketogenesis? Funct Neurol. 2013 Oct-Dec;28(4):305-8. doi: 10.11138/FNeur/2013.28.4.305. PMID: 24598400; PMCID: PMC3951260.2. Di Lorenzo C, Coppola G, Sirianni G, Di Lorenzo G, Bracaglia M, Di Lenola D, Siracusano A, Rossi P, Pierelli F. Migraine improvement during short lasting ketogenesis: a proof-of-concept study. Eur J Neurol. 2015 Jan;22(1):170-7. doi: 10.1111/ene.12550. Epub 2014 Aug 25. PMID: 25156013.3. Di Lorenzo C, Pinto A, Ienca R, Coppola G, Sirianni G, Di Lorenzo G, Parisi V, Serrao M, Spagnoli A, Vestri A, Schoenen J, Donini LM, Pierelli F. A Randomized Double-Blind, Cross-Over Trial of very Low-Calorie Diet in Overweight Migraine Patients: A Possible Role for Ketones? Nutrients. 2019 Jul 28;11(8):1742. doi: 10.3390/nu11081742. PMID: 31357685; PMCID: PMC6722531.4. Di Lorenzo C, Coppola G, Sirianni G, Rossi P, Pierelli F. O045. Cluster headache improvement during Ketogenic Diet. J Headache Pain. 2015 Dec;16(Suppl 1):A99. doi: 10.1186/1129-2377-16-S1-A99. Erratum in: J Headache Pain. 2017 Dec;18(1):11. PMID: 28132289; PMCID: PMC4759386.5. Barbanti, P., Fofi, L., Aurilia, C., Egeo, G., & Caprio, M. (2017). Ketogenic diet in migraine: Rationale, findings and perspectives. Neurological Sciences, 38(1), 111–115. https://doi.org/10.1007/s10072-017-2889-66. Zarcone D, Corbetta S. Shared mechanisms of epilepsy, migraine and affective disorders. Neurol Sci. 2017 May;38(Suppl 1):73-76. doi: 10.1007/s10072-017-2902-0. PMID: 28527083.7. Neri LCL, Ferraris C, Catalano G, Guglielmetti M, Pasca L, Pezzotti E, Carpani A, Tagliabue A. Ketosis and migraine: a systematic review of the literature and meta-analysis. Front Nutr. 2023 Jun 12;10:1204700. doi: 10.3389/fnut.2023.1204700. PMID: 37377485; PMCID: PMC10292926.8. Gross EC, Klement RJ, Schoenen J, D'Agostino DP, Fischer D. Potential Protective Mechanisms of Ketone Bodies in Migraine Prevention. Nutrients. 2019 Apr 10;11(4):811. doi: 10.3390/nu11040811. PMID: 30974836; PMCID: PMC6520671.9. Gross, E. C., Lisicki, M., Fischer, D., Sándor, P. S., & Schoenen, J. (2019). The metabolic face of migraine—From pathophysiology to treatment. Nature Reviews Neurology, 15(11), 627–643.